S’avetz james minjat en çò de Sensavin a Sent Martin, o lo contra dilhèu... Aquiu, qu’apreneratz quin pòden estar gostosa la torradissa, sabre lo pòrc negre de Bigòrra, susprenentas las saburas gasconas e aubrida au monde la cosina pirenenca, tau coma tota bona cosina d’aulhors.
Gasconha Liura en aperitiu, Jurançon e Madiran, un bon armanhac tà acabar de desvelar la sabor deu cafè. En arribant a la caisha que nse tumam a ua coneishença. Non l’avèvam pas vist dens la sala e totun qu’ei pro petita. Mès qu’ac torni díser, en çò de Senmartin non vaga d’espiar qui ei dens la sala, que i a pro que har dab l’escudèla.
Baptista d’Arramon, qu’ei deu temps deu frair. Que nse saludam.
« Qu’ètz arribats entara cantèra en cafè dera Plaça ?
– Nani, ce’u torna lo frair. Que i vas tu ?
– Òc, que sòi pujat especiaument de Pau. Que’vs convidi a tots dus tà ua premèra tornejada, ce hè en espiant-me de còrna-uelh... »
Dià ! Un mei qui’s sovien deu men mestièr e qui a quauquarren a condar ! Se voletz pariar ?
Dats en çò de Richaut, que començam per hèr-ne petar duas o tres. Gran gòi. Que cantan tots, ací dedens. Cantas aulhèras e galhèras, las cantairas e los cantaires que son joens, mau arrasats o barbuts, e non n’arremeti nat, macanhòn ! Qu’èi ça’m pense devut, ena mia joenessa, crotzar los pairs e conéisher las mairs. Que ns’arretrobam a har coma hasèvan los vielhs :
« Guèra m’aqueth ! Que d’ei estat servit en arelhas ! Que deu estar un hilhet deth çò de Malantenta. E aqueste camilonc, qui beu en plantant eth nas en veire.
– Vivant ! Atau que hageva Arremí deth Aran, que deu estar un arrèrhilh.
– Anèssim drin en terrassa, ce prepausa Arramon, que nse poderam marelhar mes tranquilles. »
Qu’i èm.
« E se hès arren de bon adara ? ce lança lo frairòt, lo compliment tostemps prèste tà lusir en societat, coma ac a aprés dab la mair. »
L’aute que s’escana drin dab la bièrra, que’s hè arroi ua estona, tosseish ua posòta e causeish de s’ac préner deu bon costat.
« E ben, que sòi Conservador en cap deus tesaurs e objèctes d’Art tà la futura Mediatèca deu Parlament de Navarra.
– Ah ! en Bascoat.
– Non. A Pau.
– A Pau !?! »
Au frair, l’Istòria de Navarra n’ei james estat lo son plaser… L’aute que s’estima mei ignorar la diversion :
« Qu’acabam de renavir un bastiment dens lo quartièr deu Parlament de Navarra. Que serà lo lòc de conservacion e d’expausicion deus Tesaurs bearnés. E quan t’èi vist, Ricon, que’m sòi dit que… »
Tè, tè, tè, qu’aurí devut pariar adès, ce’m pensi en espiant au Baptista dens los uelhs shens aidà’u a continuar. Que culeja sus la cadièra, tossiqueja :
« Quin ei la situacion au comissariat de Pau ? Que s’estabiliza ?
– Que i a un navèth comissari quauques dias a, ce l’arrasseguri.
– Ah ! Ben.
– E perqué aquera question ? » ce m’inquièti per politessa, o lhèu en esperant lo puntejar de quauquas camaligas tau navèth collèga men.
Arramon que gaita de hurc a l’entorn e clinant-se per dessús la taula que nse shebiteja :
« Que vienem de crompar un vertadèr tesaur !
– Òh bah he ! ce hableja lo hrair.
– Sho, sho ! Monde que poderén enténer !
– E çò qu’ei aqueth tesaur secret ? ce shebiteja lo frair.
– Un manuscrit.
– Un manuscrit ? Un tròç de papèr ?
– Un pergam !
– Un vielh papèr.
– Un pergam vielh escrivut de la man deu mei gran escrivan bearnés !
– Camelat ! ce torna interviéner lo frair, convocant tota la soa coneishença de la literatura gascona.
– Nani, Camelat qu’èra lavedanés.
– Manciet alavetz, ce prepausi.
– Nani, Manciet qu’èra lanusquet, ce s’impacienta Baptista.
– E qui alavetz ?
– Lo tèxte deu “Se canti“, de la man pròpia deth Saure, ce’s pensa clavar lo Baptista d’Arramon.
– Ah òc ! Eths Haure ! Eths deth Haure be cantavan tostemps eth loé darrèr coplet ! »
Dab lo frair que ns’i gaham a duas votz :
Que son totas vièrjas
Las de Cautarers
E la mes puncèla
Que se n’a hèits tres !
Lo Baptista d’Arramon que nse gaita dab un par d’uelhs coma un gat qui caga en bren. Qu’èm lhèu estats trompats per la tendéncia generau a non tròp mes prononciar la “h” en quauquas condicions lexicaus. Que’u pausi la man suu braç au frair tà dravar drin las soas ardors e que demandi, tà sauvar la situacion :
« E seré mei lèu Gaston Fèbus, eth Saure, lo Saure ? Un tesaur istoric, mès lhèu lingüistique tanben ?
– Òc, ce’s destiba l’aute. N’avem pas enqüèra arrecebut lo pergam, qu’arriba aquesta setmana ! Qu’auram lavetz en man un testimoniatge importantissime sus la fòrma istorica premèra deu bearnés literari !
– Eh ben lavetz, que’vs pagui ua auta tornejada ! ce lhèvilobracegi cap au gojat de barra. Au Bearn !
– Au Bearn ! »ç’arreclaman los dus mens alcolites.
Tard que s’acaba la serada. Qu’avem pintat ua bona partida de la moneda de qui’m hè estauviar la mair tè ! Estaubiar, òc : que m’a costat, la virada aquesta uns 100€. Mei pòc car que las duas consultacions en çò deu psiquiatre qui aví programadas. E qui vau adara anular. Qu’ei, la mair, bèth tròç mei esficàcia que tot acompanhament psiquiatric, tè : ua popada a nosta e que’m torna lèu l’enveja de trobar-me lo burèu, lo tribalh e los concalhs ordinaris. Quan serà ua hont d’estrèss e d’ancièr, non pòt estar piéger qu’ací. Doman a ser que partirèi de casa, arremontat. Casa caseta paradoxau, vè’n : que m’i aurèi passat ua bona pòsa totun ! E puish, qu’ac volhi o pas, aqueth corric d’Anglèsa que’m tartalha drin. Mes no’m voi arronçar a Pau tròp viste, nani. Que m’an abandonat, qu’anin bohar ! tots.